Tomasz Kulka. Maledictus domi et foris | Przeklęty niechaj będzie w domu i na dworze
kuratorka: Agata Cukierska
23.11.2024 – 24.01.2025
oprowadzanie kuratorskie: 13 grudnia, godz. 17:00

Im bardziej archaiczne są struktury, na których opiera się dana społeczność, tym bardziej strefa sacrum zwiększa swój zasięg, a zakazy stają się bardziej rygorystyczne. Średniowiecze dysponowało szeregiem narzędzi wykluczających ze społeczeństwa, czasowo lub trwale. Głównym źródłem uprzedzeń było nieprzychylne stanowisko kościoła, które prowadziło do nietolerancji, a ta do społecznej agresji. Za największe zagrożenie dla wspólnoty uważano grzech, a trwanie w nim karano wykluczeniem, którego najczęściej praktykowanym narzędziem była ekskomunika. Ta forma ekskluzji tworzyła jedną z ważniejszych struktur świadomości religijnej i społecznej.

W 1369 roku biskup krakowski nałożył na Bytom interdykt i klątwę, którą podtrzymał papież Urban V. Przyczyną anatemy był wyrok gminy, na mocy którego straceni zostali dwaj miejscowi księża. Z tekstów Jana Długosza i Mikołaja Liebentala dowiadujemy się, że bezpośrednią przyczyną wyroku było obelżywe kazanie skierowane pośrednio do władz miasta. Podczas krótkiego posiedzenia mieszczanie uznali obu duchownych za winnych i skazali ich na karę śmierci przez utopienie w sadzawce. Księżom nie pomogła nawet monstrancja, mająca gwarantować nietykalność. Wyrok wykonano drastycznie, bo gdy ciała nie chciały utonąć, Bytomianie siekierami rozpłatali skazańcom głowy. Skutki tego czynu dla miasta były katastrofalne. Przez dwa lata nie odprawiano tu nabożeństw, kupcy omijali miasto szerokim łukiem, wskutek czego Bytom stracił m.in. partnerów handlowych.

Lokalna historia stała się artystyczną inspiracją Tomasza Kulki. Powstała ekspozycja prac malarskich, uzupełniona o elementy scenograficzne, instalacje i obiekty – tworzące świat wyimaginowanej religii – nawiązuje w formie do ducha epoki średniowiecza, kategorii klątwy i wykluczenia, kary i nagrody, wiary wykorzystywanej jako narzędzie manipulacji. Jest też kontynuacją wcześniejszej twórczości artysty, inspirowanej sztuką dawną, o uniwersalnym charakterze, tworzącą całościowe wrażenie przestrzeni zarówno uświęconej, magicznej, boskiej, jak i niepokojącej, diabelskiej, osadzonej na granicy sacrum i profanum.

TOMASZ KULKA (ur. 1979 w Olkuszu) – absolwent krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, dyplom z wyróżnieniem w pracowni malarstwa prof. Grzegorza Bednarskiego oraz w pracowni ceramicznej prof. Czesława Dźwigaja. Doktorat na Wydziale Malarstwa macierzystej uczelni (2019). Stypendysta Narodowego Centrum Kultury – programu Młoda Polska (2013), Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2012, 2022) oraz Stypendium artystycznego Prezydenta Wrocławia (2022). Dwukrotny laureat Biennale Malarstwa Bielska Jesień. Pochodzi z Wolbromia, mieszka i tworzy we Wrocławiu.
Twórczość Tomasza Kulki cechuje ogromna różnorodność środków wyrazu, takich jak malarstwo, rzeźba, street art, wideo i ceramika. W swojej twórczości rozwija motywy quasi-religii jako odpowiedzi na żywotne potrzeby świata sztuki, który tak bardzo próbuje być poważny w niepoważnych czasach.